Często, czytając opisy zegarków automatycznych lub mechanicznych, można się natknąć na informacje o liczbie kamieni. Ale czym one tak właściwie są? Jaką rolę odgrywają w działaniu zegarka? W tym artykule rozkładam ten temat na czynniki pierwsze.
Do głównych elementów, które składają się na konstrukcję mechanizmu zegarka tradycyjnego, należą koło wychwytowe, wychwyt oraz kółko balansowe — te trzy części tworzą regulator chodu. Nie mniej ważne są przekładnia chodu, naciąg, przekładnia napędu i sam napęd, a także tytułowe kamienie. Poniżej więcej o roli, jaką odgrywają w działaniu zegarka.
Mimo że kamienie łożyskujące występują także w mechanizmach kwarcowych, to kojarzone są głównie z zegarkami mechanicznymi i automatycznymi. Jest to powiązane z ich liczbą — w modelach zasilanych baterią kamieni jest o wiele mniej.
Jaką funkcję pełnią kamienie w mechanizmie? Ich zadaniem jest zmniejszanie oporów tarcia ruchomych części, co w efekcie pozwala wydłużyć żywotność tych elementów. W przypadku modeli z przeszklonym deklem lub tarczą typu skeleton mogą także pełnić funkcję estetyczną. Ponieważ mechanizm kwarcowy jest mniej skomplikowany i składa się na niego mniej części, to w przypadku zegarków na baterię liczba kamieni zazwyczaj nie przekracza 10. Główna zasada, niezależnie od rodzaju mechanizmu, jest taka, że im więcej komplikacji (np. chronograf, wskaźnik faz), tym więcej kamieni.
W mechanizmach automatycznych i mechanizmach z naciągiem ręcznym liczbę kamieni łożyskujących warunkują czynniki takie jak liczba kół zębatych w przekładni, poziom komplikacji mechanizmu i rozbudowanie wskazań. Nie wszystkim częściom ruchomym kamienie są niezbędne. Nowoczesne technologie i wytrzymałe materiały same w sobie pozwalają znacząco zmniejszyć tarcie. Podstawowe werki mechaniczne liczą zazwyczaj 17-30 kamieni.
Czy model z mechanizmem o większej liczbie kamieni będzie lepszy od tego z mniejszą? To nie do końca tak. Liczba zastosowanych kamieni nie wpływa na jakość zegarka. Istnieją producenci, którzy złożone, zaawansowane mechanizmy wyposażają tylko w kilka kamieni. Mogą sobie na to pozwolić dzięki zastosowaniu materiałów zmniejszających tarcie takich jak ceramika z powłoką węglową, krzem czy tantal.
Tradycyjnie kamienie łożyskowe są wykonywane z rubinu, jednak rozwój technologii sprawił, że coraz częściej są one zastępowane syntetycznymi odpowiednikami o większej twardości.
Kamienie łożyskujące występują zarówno w mechanizmach kwarcowych, automatycznych, jak i z ręcznym naciągiem. Ich rolą jest zmniejszanie tarcia elementów ruchomych, czasami są także akcentem dekoracyjnym. Liczba kamieni zastosowanych w mechanizmie nie warunkuje czy zegarek jest lepszy, czy gorszy.